Πριν 5 χρόνια αναζωπυρώθηκαν οι αντιδράσεις των ντόπιων κατοίκων και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινήσεων στο άκουσμα της είδησης για την εκτροπή του Αώου, του ποταμού που πηγάζει από ελληνικό έδαφος και διασχίζει τη Βόρεια Πίνδο, σε Ελλάδα και Αλβανία. Έχοντας βιώσει τις αρνητικές συνέπειες που άφησε ως κατάλοιπο η κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγματος το 1988, (όπως η αλλαγή της υδροπανίδας καθώς και η εναπόθεση λάσπης και ο φυτικός ευτροφισμός στον πυθμένα)  αντιστέκονται σθεναρά στην υλοποίηση του νέου σχεδίου εκτροπής που οραματίζονται οι εταιρείες ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε. & ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, για την «αξιοποίηση του υδατικού δυναμικού της Πίνδου με πολλαπλή και πολυδύναμη χρήση νερού και υδροηλεκτρική εκμετάλλευση». Με άλλα λόγια, υπάρχουν σχέδια για αξιοποίηση των υδάτων του ποταμού Αώου, με στόχο την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και τον εμπλουτισμό της λίμνης Παμβώτιδας. Υποστηρίζουν ότι το ετήσιο ενεργειακό κέρδος από την «καθαρή» ηλεκτρική ενέργεια, ισοδυναμεί με την αποφυγή έκλυσης χιλιάδων τόνων διοξειδίου του άνθρακα για τη χώρα.

Εκείνοι που αντιτίθενται στο έργο είναι οι κάτοικοι των ορεινών κοινοτήτων που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το υδατικό οικοσύστημα του Αώου. Αρχικά, αντιτίθενται στις φιλοδοξίες των αρμόδιων εταιρειών που έχουν την επίβλεψη του έργου, ισχυριζόμενοι ότι ο Αώος συνεισφέρει ήδη στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας με τον Υδροηλεκτρικό Σταθμό Πηγών Αώου.  Ως δεύτερο αντεπιχείρημα προβάλλουν ότι η καταστροφή του οικοσυστήματος της Παμβώτιδας δεν μπορεί να θεραπευτεί με την καταστροφή ενός μεγαλύτερου οικοσυστήματος, όπως ο Αώος. Είναι κοινή αντίληψη ότι η λίμνη των Ιωαννίνων χρήζει βιολογικού καθαρισμού κι όχι εμπλουτισμού. Η μετατροπή του Αώου σε πάροχο νερού δεν είναι λύση. Συνεπώς, αγωνίζονται να αποτρέψουν οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση που δεν είναι συμβατή με την οικολογική και αισθητική αξία της περιοχής και υποκρύπτει οικονομικά συμφέροντα.

      Ωστόσο, με μια πιο διερευνητική ματιά, μπορεί κανείς να συνυπολογίσει και την οικονομική απειλή που έπεται της περιβαλλοντικής. Οι επιπτώσεις που θα προκληθούν στο υδατικό οικοσύστημα εξαιτίας της εκτροπής είναι αναπόφευκτες και επιζήμιες. Αυτό θα έχει αντίκτυπο και στους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του οικοτουρισμού, οι περισσότεροι των οποίων έχουν στήσει μια επιχείρηση – που συνήθως αποτελεί το βασικό οικονομικό τους πόρο – στο υδατικό οικοσύστημα του Αώου και των παραποτάμων του. Πιο συγκεκριμένα, η ευρύτερη περιοχή έχει ευνοηθεί από τον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο του ποταμού, τον οποίο αξιοποιεί μέσω του οικοτουρισμού ως εξής: με αθλητικές δραστηριότητες (kayak, κατάβαση φαραγγιών, rafting, ιππασία, πεζοπορία), χώρους εστίασης και αναψυχής, μονάδες οικοτεχνίας και ειδών παραδοσιακής τέχνης (υφαντική, ταπητουργία, κεραμικά, ασημικά, ξυλογλυπτική), μονάδες μεταποίησης και τυποποίησης γεωργικών, κτηνοτροφικών και δασοκομικών προϊόντων, επισκέψιμα αγροκτήματα και τουριστικά καταλύματα. Άρα, οι ντόπιοι κάτοικοι που διαφυλάττουν και αναδεικνύουν το φυσικό τοπίο και τη πολιτισμική κληρονομιά μέσω του υγιούς οικοτουρισμού επωφελούνται από προγράμματα επιδοτήσεων και από τα έσοδα από τους επισκέπτες που καταβάλλουν ορισμένο χρηματικό ποσό για εναλλακτικές δραστηριότητες αναψυχής. Είναι, πλέον, εύκολα αντιληπτό πως η τοπική κοινωνία βιώνει την περιβαλλοντική παρέμβαση και ως οικονομική απειλή και επομένως για αυτήν μπορεί να θεωρηθεί μια περίπτωση περιβαλλοντικής αδικίας.

     Συμπερασματικά, τόσο οι κάτοικοι των παραποτάμιων περιοχών  όσο και οι εμπλεκόμενες περιβαλλοντικές ομάδες αντιστέκονται και κινητοποιούνται με στόχο τη ματαίωση του σχεδίου για την εκτροπή του Αώου που θα οδηγήσει σε παρεκτροπή από τις προσδοκίες των ορεινών κοινοτήτων της περιοχής για βιώσιμη ανάπτυξη. Η μάχη για να μην εκτραπεί ο Αώος προς τα Γιάννενα ενώνει Ελλάδα και Αλβανία, τη Βωβούσα, την Κόνιτσα, την Πρεμετή, το Τεπελένι, τόπους τους οποίους διατρέχει ελεύθερος ο ποταμός για χιλιάδες χρόνια, ξεπερνώντας τα σύνορα των κρατών.

Written by: Elpida Grigoriou, student in the Department of Primary Education, University of Ioannina, Greece